Zijn droom? Dat ieder ziekenhuis een afdeling Fototherapie’ heeft, waar licht gebruikt wordt om ziekte lokaal en veilig met medicijnen te kunnen behandelen. Er is nog een lange weg te gaan, maar Wiktor Szymanski, onderzoeksleider van het Medical Imaging Center van de UMC Groningen en genomineerde voor de Research Award, gelooft er heilig in. “Ik geloof het wel”, antwoord Szymanski op de vraag of hij de ‘founding father’’ van een nieuwe stroming binnen de farmacologie mag worden genoemd. De eerste ideeën om licht in de farmacologie te gebruiken dateren van de jaren 70 in de vorige eeuw. Maar die ontwikkeling stokte al na enkele publicaties. Begin deze eeuw kwam de optogenetica op, waarbij eiwitten door genetische manipulatie gevoelig worden gemaakt voor licht, een methode die toegepast werd om hersenfuncties in beeld te brengen. “Een fantastische methode”, aldus Szymanski, alleen vanwege de genetische manipulatie niet bruikbaar in de geneeskunde. “Maar misschien konden we de methodiek wel gebruiken en met licht de werking van kleine moleculen reguleren. Dat bracht ons op het idee om de brug te bouwen tussen licht en leven.” Voor Szymanski was de overstap van de faculteit Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij werkte met Nobelprijswinaar prof. dr. Ben Feringa, naar het UMC Groningen, de meest cruciale stap voor het verder uitwerken van de fotofarmacologie. Daar ging hij met een andere bril kijken. “Ik ben een fundamenteel chemicus. Chemici bedenken vaak eerst een oplossing en zoeken dan naar een probleem. Dokters zien eerst een klinisch probleem PRIX GALIEN NEDERLAND 2022 RESEARCH AWARD ‘Wat in het hoofd van enkele mensen zat is uitgegroeid tot een community’ GENOMINEERDE RESEARCH AWARD Wiktor Szymanski 12 | PRIX GALIEN NEDERLAND 2022 en zoeken vervolgens naar een oplossing. In het ziekenhuis zag ik patiënten en sprak met chirurgen die dagelijks patiënten zien met grote gezondheidsproblemen, zoals een patiënt met metastasen van tumoren die ze niet met een scalpel kunnen verwijderen omdat deze te dicht bij een belangrijke zenuw of bloedvat liggen. Ik vertelde over mijn idee om een soort lichtschakelaar in te bouwen in medicijnen, zodat deze bij bestraling met licht kunnen switchen van de inactieve naar de actieve vorm en vice versa. Ik zag hun ogen groot worden. ‘Dit is een fantastisch idee’, zeiden ze, ‘ook al gaat het jaren duren voor het werkt, we gaan het doen, we ondersteunen je.” Een tweede belangrijke stap was het eerste internationale symposium voor fotofarmacologie. Szymanski kreeg in 2015 een NWO Vidi-beurs voor zijn onderzoeksthema Photopharmacology, pharmacological treatment in a new light. “Ik vroeg 15.000 euro extra om een symposium te organiseren om het onderzoeksveld bij elkaar te brengen.” Dit lukte. Het symposiumwas in 2017 in een collegezaal van het UMC Groningen en trok 100 mensen. “Het symposiumwas heel inspirerend. De aanwezigen waarvan de meeste chemicus waren, bezochten onze werkplek. Ze liepen door de gangen van het ziekenhuis en zagen echte patiënten met dramatische problemen. Dit deed hen beseffen dat we hier op de juiste plek waren en dat we hier met onze ideeën het verschil konden maken en levens konden redden.” Intussen is het vierde International Symposium on Photopharmacology in Hong Kong gepland in 2023 en groeit het aantal bezoekers. “Wat in het hoofd van enkele mensen zat, is nu uitgebouwd tot een onderzoeksveld en een community met een gezamenlijk idee en een groepsgevoel.” En, vervolgt hij met een knipoog: “met veel competitie.” Er zijn nog veel uitdagingen voor het eerste lichtmedicijn werkelijkheid is. Zo is eigenlijk alleen infrarood en nabij-infrarood licht geschikt omdat het dieper in de weefsels doordringt en veilig is. Maar dit licht bevat te weinig energie om reacties in gang te zetten. Dus zijn er speciale moleculen nodig. Ook de manier om het licht dat de schakelaar moet bedienen op moeilijke plaatsen in het lichaam te krijgen, is nog een zoektocht. Szymanski verwacht de eerste toepassingen over “15 tot 20 jaar” bij chemotherapie en antibiotica. Wat betreft het laatste droomt hij ervan om tegelijkertijd een infectie te kunnen aantonen en behandelen. Via een optisch instrument een lichtgevende stof injecteren die bacteriën in beeld brengt en vervolgens antibiotica toedienen en met licht activeren. •
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=